Franciszek Skoryna i inni drukarze z Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej na łamach wileńskiej prasy białoruskojęzycznej w latach 1909–1918. Przyczynek do dziejów kształtowania białoruskich stereotypów narodowych

    Archiwum > Przegląd Środkowo-Wschodni t. 3/2018 > Spis treści > Franciszek Skoryna i inni drukarze z Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej na łamach wileńskiej prasy białoruskojęzycznej w latach 1909–1918. Przyczynek do dziejów kształtowania białoruskich stereotypów narodowych

doi: 10.32612/uw.2543618X.2018.pp.35-57

Viktar Korbut

http://orcid.org/0000-0001-6848-1160

Abstrakt PL

Na początku XX wieku w Wilnie w prasie białoruskojęzycznej zaczęły się pojawiać publikacje poświęcone wydawnictwom pierwszych książek w języku cerkiewnosłowiańskim i ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim i Królestwie Polskim. W artykułach autorstwa znanego publicysty Wacława Łastowskiego początkowo twierdzono, że założycielem białoruskiego druku był drukarz krakowski Szwajpolt Fiol. Następnie za pierwszego wydawcę książek białoruskich uznano Franciszka Skorynę z Połocka. Od tamtego czasu Skoryna w umysłach Białorusinów był białoruskim drukarzem, chociaż w jego epoce (XVI wiek) naród białoruski jeszcze nie istniał, a Skoryna uważał się za Rusina, czyli przedstawiciela społeczności, która obejmowała przodków Białorusinów i Ukraińców, a także mieszkańców Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Białoruscy publicyści z powodzeniem wykorzystali osobowość Skoryny do stworzenia idei istnienia białoruskiej kultury i języka w XVI wieku oraz ich wysokiego poziomu rozwoju. Był to ważny etap w procesie kształtowania białoruskiej idei narodowej na początku XX wieku.

Abstract EN

The figures of Francysk Skaryna and other printers from the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Poland in Vilna (Vilnius) Belarusian-language press in 1909–1918. Contributing to the history of shaping Belarusian national stereotypes

At the beginning of the 20th century, publications devoted to the publishers of the first books in the Church Slavonic and Old West-Russian languages in the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Poland began to appear in the Vilna (Vilnius) Belarusian language press. In the articles authored by a well-known publicist Vaclaŭ Lastoŭski, at first it was affirmed that the founder of Belarusian printing was the Cracow printing house Szwajpolt Fiol. Then the role of the first publisher of Belarusian books was attributed to the native of Polack, Francysk Skaryna. Since that time, Skaryna in the minds of Belarusians has been entrenched as a Belarusian printer, although in his epoch (XVI century) the Belarusian nation did not yet exist and Skaryna considered himself Old West-Russian, that is, a representative of a broader community that included the ancestors of Belarusians and Ukrainians, and also inhabitants of the Grand Duchy of Moscow. Thus, Belarusian publicists successfully used Skaryna’s personality to create an idea of the existence of Belarusian culture and language in the 16th century and their high level of development. This was an important stage in the process of forming the Belarusian national idea in the early 20th century.

Słowa kluczowe PL: Szwajpolt Fiol, Franciszek Skoryna, Wacław Łastowski, Wilno, Białoruś

Keywords EN: Szwajpolt Fiol, Francysk Skaryna, Vaclaŭ Lastoŭski, Vilnius, Belarus

Pełny tekst / Full text PDF (IN POLISH)

Bibliografia / References

  1. 400-lećcie biełaruskaj literatury. 1517-1917, [w:] Biełaruski kalendar na 1917 hod, Wilnia 1916, s. 17.
  2. Citowicz W., Z naszaho žyćcia, „Nasza Niwa” 1909, nr 39, 24 (7) Sienciabra.
  3. Kali drukawałasia pieršaja biełaruskaja Biblija?, „Nasza Niwa” 1909, nr 39, 24 (7) Sienciabra.
  4. Reformacki ruch na Biełarusi, „Homan” 1917, nr 18 (110), 2 marca.
  5. Ł., 1491-1916, „Homan” 1916, nr 1, 15 lutaho.
  6. Ł., Wasil Ciapinski, „Homan” 1916, nr 14, 31 marca.
  7. Ł-ski, U 400-letniuju hadauščynu, „Homan” 1917, nr 7 (99), 23 studnia.
  8. Włast, Karotkaja historyja Biełarusi, „Naša Niwa” 1910, nr 8, 18 (3) Lutaho (Fiewrala).
  9. Włast, Karotkaja historyja Biełarusi. Z 40 rysunkami, Wilnia 1910.
  10. Ziemkiewič R., Taras Šewčenko i biełarusy, „Naša Niwa” 1911, nr 8, 24 Lutaho (Fiewrala).
  11. Багдановіч М., Поўны збор твораў. У 3 т. Т. 1. Вершы, паэмы пераклады, наследаванні, чарнавыя накіды, Mińsk 1992.
  12. Багдановіч М., Поўны збор твораў. У 3 т. Т. 2. Мастацкая проза, пераклады, літаратурныя артыкулы, рэцэнзіі і нататкі, чарнавыя накіды, Mińsk 1993.
  13. Багдановіч М., Поўны збор твораў. У 3 т. Т. 3. Публіцыстыка, лісты, летапіс жыцця і творчасці, Mińsk 1995.
  14. Богдановіч М., Вянок. Кніжка выбраных вершоў, Вільня 1913.
  15. В-а, Кароткі нарыс развіцьця асьветы на Беларусі да першай чвэрці XVII сталецьця, „Гоман” 1917, nr 14 (106), 16 лютаго.
  16. Власт, 350 летняя гадаушчына друку у Маскоушчыне, „Наша Ніва” 1914, nr 11-12, 20 марца.
  17. „Вольная Беларусь”, „Вольная Беларусь” 1917, nr 1, 28 мая.
  18. Гарэцкі М., Творы, Mińsk 1990.
  19. „Гоман” 1917, nr 14 (106), 16 лютаго.
  20. Доктар Францішак Скарына (Перэкладчык Бібліі на беларускую мову), [w:] Колядная пісанка, 1913 год, Вільня 1913.
  21. Ластоўскі В., Доктар Франціш Скарына (1525-1925), „Крывіч” 2(8)/1924, красавік-сьнежань.
  22. Рэдакція, Юбілейны год, „Крывіч” 2(8)/1924, красавік-сьнежань.
  23. Hroch M., Małe narody Europy. Perspektywa historyczna, Wrocław — Warszawa — Kraków 2003.
  24. Kazakievič A., Współczesna białoruska tożsamość historyczna, [w:] Tożsamości zbiorowe Białorusinów, red. R. Radzik, Lublin 2012.
  25. Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego. Cz. II. Doba średniopolska (od początków XVI wieku do ósmego dziesięciolecia XVIII wieku), Warszawa 1965.
  26. Paszkiewicz H., Powstanie narodu ruskiego, Kraków 1998.
  27. Szul R., Język. Naród. Państwo. Język jako zjawisko polityczne, Warszawa 2009.
  28. Беларускія пісьменнікі: біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. Т. 5. Пестрак — Сяўрук, пад рэд. А. В. Мальдзіса, рэдкал.: І. Э. Багдановіч і інш., Mińsk 1995.
  29. Галенчанка Г., Мсціславец Пётр Цімафеевіч, [w:] Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, у 6 т., т. 5, М — Пуд, рэд. Г. П. Пашкоў, Mińsk 1999.
  30. Жураўскі А., Гісторыя беларускай літаратурнай мовы, т. 1, Mińsk 1967.
  31. Корбут В., Ад Мінска да Вільні. Гісторыя Беларусі ў журналісцкіх нататках, Mińsk 2016.
  32. Падокшын С., Будны Сымон, [w:] Вялікае княства Літоўскае: энцыклапедыя. У 2 т. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя, рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш., Mińsk 2005.
  33. Хрэстаматыя па гісторыі беларускай мовы, ч. 1, рэд. Р. І. Аванесаў, скл. У. В. Анічэнка і інш., Mińsk 1961.

Copyright © 2018 by Viktar Korbut

License URL: https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/deed.en