Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух у Заходняй Беларусі (1918–1939)

doi: 10.32612/uw.2543618X.2019.pp.159-182

Юрый Бачышча

Андрэй Унучак

Abstrakt PL

Kościół protestancki i białoruski ruch narodowy na Białorusi Zachodniej (1918–1939)

Wielu działaczy białoruskich w Polsce w okresie międzywojennym traktowało protestantyzm jako „białoruski kościół narodowy”. W danej publikacji podjęto próbę przeanalizowania sytuacji językowej i narodowej wewnątrz Kościoła protestanckiego, poddano analizie wydawnictwa protestanckie w języku białoruskim. Autorzy poświęcają wiele miejsca niektórym ważnym postaciom białoruskiego ruchu ewangelickiego, które przyczyniły się do narodowego i duchowego odrodzenia Białorusinów. Byli nimi pasterze Łukasz Dziekuć-Malej i Jan Piotrowski. Autorzy doszli do wniosku, że w okresie międzywojennym na ziemiach zachodniobiałoruskich procesy narodotwórcze i ewangeliczne odbywały się jednocześnie. Niektórzy przedstawiciele ruchu ewangelickiego dążyli do uczynienia z protestantyzmu kościoła narodowego Białorusinów. Używano języka białoruskiego w działalności duszpasterskiej, utożsamiano działalność ewangeliczną z działalnością na rzecz kultury i języka białoruskiego. Część inteligencji białoruskiej traktowała protestantyzm jako Kościół, który nie będzie dzielił Białorusinów na „Polaków” i „Rosjan”, jak to często miało miejsce w przypadku katolicyzmu i prawosławia. Wszakże plany te nie zostały zrealizowane. Wśród wiernych ruchu protestanckiego zabrakło osób sympatyzujących z białoruskością. Ponadto znaczna część inteligencji białoruskiej ciążyła ku ateizmowi. Związki protestantyzmu z ruchem białoruskim do dziś są słabo zbadane.

Abstract EN

The protestant church and belarusian national movement in Western Belarus (1918–1939)

Many Belarusian activists in Poland in the interwar period treated Protestantism as a “Belarusian national church.” This article tells about the linguistic and national situation inside the Protestant church. Protestant publications in the Belarusian language are analyzed. The article also deals with important fi gures of the Belarusian evangelical movement, which contributed to the national and spiritual revival of the Belarusians. They are shepherds, Lukaš Dziеkuć-Maliej and Jan Piatroŭski. The authors came to the conclusion that during the interwar period national and evangelical processes took place simultaneously in the territories of Western Belarus. Some representatives of the Protestant movement sought to make Protestantism the national church of the Belarusians. The Belarusian language was used in pastoral activities, and evangelical activity was identifi ed with activities in favor of Belarusian culture and language. Some of the Belarusian intelligentsia treated Protestantism as a church that does not divide the Belarusians into “Poles” and “Russians”, as was often the case with Catholicism and the Orthodox Church. In the end, these plans were not implemented. Among the believers of the Protestant movement, there were not enough people who sympathized with the Belarusian cause. In addition, a significant part of the Belarusian intelligentsia adhered to atheistic views. The links between Protestantism and the Belarusian movement are still poorly understood.

Słowa kluczowe PL: Białoruś, protestantyzm, naród, ruch narodowy, Kościół

Keywords EN: Belarus, Protestantism, Nation, National Movement, Church

Pełny tekst / Full text PDF (IN BELARUSIAN)

Bibliografia / References

Hałoŭnyja asnowy metadyzmu, Waršawa, Wilnia 1925.
Reformacki ruch na Biełarusi [у:] Biełaruski Kalendar „Swajak” na 1919 hod, Wilnia 1919.
Ruch reformacki na Białorusi, „Pielgrzym Polski” 1926, № 6.
Б. i П., Хрыстовая Царква, «Сьветач Хрыстовае Навукі» 1935, № 2.
Бачышча Ю., Дзейнасьць царквы мэтадыстаў на ніве беларускага адраджэньня ў 20–30-я гг. ХХ ст. [у:] Евангельская Царква Беларусі: гісторыя i сучаснасць. Зборнік матэрыялаў міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, Мінск 2014.
Бачышча Ю., Царква i нацыя [у:] Лукаш Дзекуць-Малей i беларускія пераклады Бібліі: зборнік матэрыялаў, артыкулаў i дакументаў, Брэст 2011.
Беларуская балонка, «Маяк» 1927, № 6.
Да нас пішуць, «Сьветач Хрыстовае Навукі» 1936, № 1.
Друзья белорусского народа, «Маяк» 1928, № 8.
«Дух i Праўда» 1927, № 1, 2–3.
Катэхізм для Сяброў Царквы Мэтадыстаў зьмяшчаючы збор хрысьцьянскіх доктрынаў i гісторыю Сьвятога Пісьма, Вільня 1928.
Курс нядзельнае школы. Кн. 1 (абыймае 28 лекцыяў), Вільня 1930.
Латышонак А., Беларускія палітыкі i пратэстанты. Ад «Гомона» да Грамады, «Спадчына» 2003, № 1.
Лісоўская Т., Пратэстантызм у кантэксце этнаканфесійных працэсаў у Заходняй Беларусі (1921–1939 гг.) [у:] Евангельская Царква Беларусі: гісторыя i сучаснасць. Вып. 2. Зборнік матэрыялаў ІІ міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, Мінск 2016.
Лукаш Дзекуць-Малей i беларускія пераклады Бібліі: зборнік матэрыялаў, артыкулаў i дакументаў, Брэст 2011.
Ляхоўскі У., Чарнякевіч А., Гарадзенскі «эпізод» жыцьця пастара Лукаша Дзекуць-Малея [у:] Лукаш Дзекуць-Малей i беларускія пераклады Бібліі: зборнік матэрыялаў, артыкулаў i дакументаў, Брэст 2011.
«Новы шлях. Незалежна-культурна-рэлігійная часопісь» 1929, № 1.
Пашкевіч А., Пратэстантызм i беларускі нацыяналізм у міжваеннай Польшчы, „Arche” 2007, № 5.
Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух на пачатку ХХ ст.: артыкулы i ўспаміны, Мінск 2006.
Пятроўскі Я., Антон Луцкевіч – арыстакрат беларускае думкі [у:] Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух на пачатку ХХ стагодзьдзя: артыкулы i ўспаміны, Мінск 2006.
Пятроўскі Я., Мэмуары. Стагодзьдзе ў рэтраспэкце (1905–1945). Кн. 1, Слуцак, Gainesville [б.г.].
Русецкі У., Пастар Станіслаў Нядзьвецкі i евангельскае прабуджэнне на паўночным захадзе Беларусі, Мінск 2017.
Сідарэвіч А., Да гісторыі першага выданьня Новага Запавету i Псальмаў на сучаснай беларускай мове (1931 год), „Arche” 2012, № 1–2.
Туронак Ю., Мадэрная гісторыя Беларусі, Vilnius
Францішак Скарына (у 450-я угодкі нараджэньня), «Сьветач Хрыстовае Навукі» 1936, № 7.
Хрысьціянскія духоўныя песьні «Божая Ліра». Мэтадыстычны сьпеўнік беларускі з нотамі. Зборнік рэлігійных гымнаў i песьняў для мэтодыстычных эвангельлічных зграмаджэньняў на Беларусі, Вільня 1930.
Хрысьціянскія Мэтодыстычныя Абходы (абрадны парадак або рытуал), Вільня 1930.
Чыгрын С., Любіў Беларусь i антычную філасофію [у:] Пакліканыя на родны парог. Гісторыка-краязнаўчыя артыкулы, Мінск 2005.

License URL: https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/deed.en