Стварэнне i дзейнасць Беларускага аб’яднання ў Генеральнай акрузе «Латвія» (1941–1944)

    Archiwum > Przegląd Środkowo-Wschodni t. 4/2019 > Spis treści > Стварэнне i дзейнасць Беларускага аб’яднання ў Генеральнай акрузе «Латвія» (1941–1944)

doi: 10.32612/uw.2543618X.2019.pp.185-239

Юры Грыбоўскi

http://orcid.org/0000-0002-7359-487X

Abstrakt PL

Utworzenie i działalność Zrzeszenia Białoruskiego w Okręgu Generalnym Łotwa (1941–1944)

W wyniku ofensywy wojsk niemieckich latem 1941 r. Łotwa dostała się pod okupację III Rzeszy. Struktura narodowościowa Łotwy cechowała się różnorodnością. Wśród najliczniejszych grup mniejszościowych znajdowali się Białorusini. Niemieckie władze okupacyjne, stosując zasadę „dziel i rządź”, były skłonne przyznać Białorusinom pewną autonomię kulturalno-oświatową. Miejscowa inteligencja białoruska upatrywała w tym szansę na umocnienie własnych wpływów w Łatgalii, którą traktowano jako część tzw. białoruskiego obszaru etnograficznego. W związku z tym, kierując się zimną polityczną kalkulacją, podjęto współpracę z okupantem. W 1941 r. w Rydze i Dyneburgu utworzono Białoruski Komitet Narodowy (od wiosny 1942 r. Zrzeszenie Białoruskie) w Okręgu Generalnym Łotwa. Głównym kierunkiem działalności tej organizacji była działalność społeczna i kulturalno-oświatowa wśród mieszkańców Łatgalii. Prowadzono chóry i zespoły artystyczne, działalność wydawniczą i kulturalno-oświatową. Ponadto podejmowano próby wprowadzenia języka białoruskiego do świątyń katolickich i prawosławnych. Dążono do obsadzenia administracji cywilnej i samorządów na szczeblu niższym i średnim w niektórych gminach Łatgalii osobami narodowości białoruskiej. Za priorytet w działalności Białorusinów należy jednak uznać organizację szkolnictwa w języku ojczystym. Aktywność białoruska wywołała zaniepokojenie wielu Łotyszy, ponieważ przywódcy łotewskich Białorusinów liczyli się z możliwością przyłączenia w przyszłości Łatgalii do Białorusi. Z wielu powodów „akcja białoruska” na Łotwie pod okupacją niemiecką nie odniosła większego sukcesu.

Abstract EN

Establishment and activity of the Belarusian Association in the General District of Latvia (1941–1944)

As a result of the German army’s off ensive in the summer of 1941, Latvia was occupied by the Third Reich. The national structure of Latvia was characterized by diversity. Belarusians were among the most numerous minority groups. The German authorities, using the principle of „divide and rule”, were willing to give Belarusians a certain cultural and educational autonomy. The local Belarusian intelligentsia saw in this a chance to strengthen their infl uence in Latgale, which was treated as part of the so-called Belarusian ethnographic area. In 1941, the Belarusian National Committee was established in Riga and Daugavpils (from the spring of 1942 – the Belarusian Association). The main activity of this organization was social and cultural-educational activity among the residents of Latvia. There were choirs and artistic groups, publishing and cultural-educational activities. In addition, attempts were made to introduce the Belarusian language to Catholic and Orthodox churches. The aim was to fi ll the civil administration and local governments at the lower and middle level in Latgale with people of Belarusian nationality. The organization of education in the mother language was started. Belarusian activism has caused concern among many Latvians, because the leaders of the Latvian Belarusians counted on the possibility of joining Latgale in the future to Belarus. For a number of reasons, the „Belarusian action” in Latvia under German occupation was not a major success.

Słowa kluczowe PL: Łotwa, Białorusini, II wojna światowa, okupacja, kolaboracja

Keywords EN: Latvia, Belarusians, World War II, occupation, collaboration

Pełny tekst / Full text PDF (IN BELARUSIAN)

Bibliografia / References

  1. Biełaruskaje żyćcio ŭ Łatvii, „Biełaruski Hołas” 1943, 24 vierаśnia.
  2. Garbiński J., Turonek J., Białoruski ruch chrześcijański XX wieku. Słownik biograficzno-bibliograficzny, Warszawa 2003.
  3. Madajczyk Cz., Faszyzm i okupacja 1938–1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, t. 1, Poznań 1983.
  4. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1942, 15 лютага.
  5. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1942, 18 кастрычніка.
  6. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1942, 20 верасня.
  7. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1942, 25 снежня.
  8. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1942, 26 ліпеня.
  9. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1942, 29 сакавіка – 5 красавіка.
  10. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1943, 17 студзеня.
  11. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1943, 22 лютага.
  12. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1943, 25 ліпеня.
  13. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1943, 28 лютага.
  14. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1943, 31 студзеня.
  15. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1944, 2 красавіка.
  16. Беларускае жыцьцё ў Латвіі, «Раніца» 1944, 9 студзеня.
  17. Беларускае жыцьцё ў Лацьвіі, «Раніца» 1944, 21 мая.
  18. Беларусы ў Латвіі, «Раніца» 1941, 20 лістапада.
  19. Брылеўская Л., Сьцежкі жыцьця [у:] В. Адзінец, Паваенная эміграцыя: скрыжаваньні лёсаў. Зборнік успамінаў, Мінск 2007.
  20. Грыбоўскі Ю., З гісторыі беларускага руху ў Латвіі ў міжваенны й ваенны пэрыяд, «Запісы Беларускага інстытуту навукі й мастацтва» 2016, т. 38.
  21. Дзеці з Усходняй Беларусі ў Рызе, «Раніца» 1943, 13 чэрвеня.
  22. Езавітаў К., Кароткі жыцьцяпіс i праходжаньне службы [у:] Л. Юрэвiч, Беларуская мемуарыстыка на эмiграцыi, Мінск 2005.
  23. Екабсонс Э., Беларусы ў Лaтвii ў часы савецкай i нямецка-фашысцкай aкупацыi (1940–1945), «Беларускі гістарычны агляд» 2006, т. 13, сш. 2.
  24. Крывіцкія руны. Вып. 2. Беларускі культурны мацярык у Латвіі, укл. М. Казлоўскі, С. Панізьнік, Мінск 2017.
  25. Найдзюк Я., Касяк І., Беларусь учора й сяньня, Мінск 1993.
  26. Раўнейка С., Канстанцін Езавітаў: дзейнасць у гады вайны [y:] Генацыд у Другой сусветнай вайне: праблемы даследавання (у памяць ахвяр Трасцянца). Матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Мінск, 25–27 красавіка 2002 г., рэд. К. Козак, А. Лiтвін, У. Сідарцоў, Мінск 2003.
  27. Соловьев А., Белорусская центральная рада: создание, деятельность, крах, Минск 1995.
  28. Статут Беларускага аб’еднаньня (у ген. кам. Латвіі), «Раніца» 1942, 14 чэрвеня.
  29. Туронак Ю., Беларуская кнiгa пaд нямецкiм кантролем [у:] Ю. Tуронак, Мадэрная гісторыя Беларусі, Vilnius
  30. Туронак Ю., За кардонам Бацькаўшчыны. Успаміны, Мінск 2010.
  31. У Латвіі, «Новая Дарога» 1943, 19 верасня.

Copyright © 2019 by Юры Грыбоўскi

License URL: https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/deed.en