O gdańskich korzeniach J. R. R. Tolkiena

    Archiwum > Przegląd Środkowo-Wschodni t. 3/2018 > Spis treści > O gdańskich korzeniach J. R. R. Tolkiena

doi: 10.32612/uw.2543618X.2018.pp.217-248

Ryszard Derdziński

http://orcid.org/0000-0003-0470-3785

Abstrakt PL

Ustalenie rodowodu J.R.R. Tolkiena wciąż pozostaje poważnym wyzwaniem dla badaczy jego życia i twórczości. Autorzy najważniejszych biografi i poprzestają zazwyczaj na opisaniu najbliższych, angielskich przodków pisarza, o kontynentalnych zaś, „saksońskich” korzeniach rodu jedynie wspominają. Ten tekst jest oryginalną próbą rekonstrukcji wcześniejszych dziejów rodziny Tolkienów, wywodzącej się – jak wynika z przedstawionych tu badań – z Gdańska oraz obszarów dawnych Prus Książęcych, Królewskich i Wschodnich (dla zachowania spójności wywodu autor posługuje się w całym tekście najpóźniejszą historycznie, ale łatwiej identyfi kowaną nazwą Prusy Wschodnie). Analiza dokumentów źródłowych, odnalezionych przez autora w archiwach Londynu, Gdańska i Krzyżborka (obecnie Sławskoje w obwodzie kaliningradzkim) pozwoliła na uzasadnione włączenie do drzewa genealogicznego twórcy Władcy Pierścieni postaci, których związków z Tolkienem albo wcześniej przekonująco nie dowiedziono, albo w ogóle nie badano. Są to: John Benjamin Tolkien, Daniel Gottlieb Tolkien, Christian Tolkien, Michael Tolkien i należący do najodleglejszy z potwierdzonych protoplastów, Friedrich Tolkien. Autor artykułu wskazuje także pruskie niegdyś miejscowości, które mogły być najstarszymi siedzibami rodu Tolkienów.

Abstract EN

J. R. R. Tolkien’s (1892–1973) ancestry has been an obscure matter. From the official biographies of the famous Oxford professor and author we have known only about Tolkien’s great-grandparents and about the general direction of the Tolkien family’s migration in the eighteenth century described as „Saxony”. Ryszard Derdziński has found out J. R. R. Tolkien’s great-great-grandfather’s roots. Discovering crucial genealogical documents from London, Gdańsk (Poland) and Kreuzburg (East Prussia) ie. church records, a Parliament bill, newspaper news, entries in the books from that age etc. Derdziński has proved that John Benjamin Tolkien (1752–1719), J. R. R. Tolkien’s ancestor who lived and died in London and was a watch- and clockmaker, was born in Gdańsk in June 1752. His brother was Daniel Gottlieb Tolkien from London who also was born in Polish Gdańsk in July 1746. They emmigrated from Gdańsk to London in the years 1766–1772. Their father was Christian Tolkien (1706–1791), a craftsman from Gdańsk, brother of a Gdańsk furrier, Michael Tolkien (1708–1795). Both Christian and Michael were born in a little town Kreuzburg in East Prussia (now Slavskoye in Kaliningrad Oblast). Derdziński has found there at least four generations of this line of the Tolkien family and the fi rst known Tolkien from Kreuzburg was Friedrich Tolkien from 1614. The article shows also the genesis of the Tolkien family name and locates its beginning in the fourteenth century and a small village Tolkynen (today Tołkiny in Poland).

Słowa kluczowe PL: J.R.R. Tolkien, Gdańsk, Prusy, genealogia, migracje

Keywords EN: J. R. R. Tolkien’s ancestry, Gdańsk, Prussia, genealogy, migrations

Pełny tekst / Full text PDF (IN POLISH)

Bibliografia / References

  1. Adreß-Buch für das Königlische Danziger Regirungs-Depatement (1817), Pomorska Biblioteka Cyfrowa, www.pbc.gda.pl [dostęp: 18.12.2017].
  2. Bogucka M., Żyć w dawnym Gdańsku, Gdańsk 1997.
  3. Carpenter H., J.R.R. Tolkien. Wizjoner i marzyciel, przeł. A. Sylwanowicz, Warszawa 1997.
  4. „Danziger Zeitung”, Pomorska Biblioteka Cyfrowa, nr 76 (25.06.1808), nr 77 (27.06.1808) i nr 167 (19.10.1812), www.pbc.gda.pl [dostęp: 18.12.2017].
  5. Derdziński R., Another proof of the East Prussian origin of the Tolkien family, „Tolknięty Blog”, http://tolkniety.blogspot.com/2017/04/another-proof-of- -east-prussian-origin.html [dostęp: 01.06.21017].
  6. Derdziński R., Czy Tolkienowie pochodzili z Warmii?, „Elendilion”, 7 stycznia 2010, www.elendilion.pl [dostęp:18.12.2017].
  7. Derdziński R., Od Tołkinów do Tolkienów, „Elendilion”, 24 sierpnia 2010, www. elendilion.pl [dostęp:18.12.2017].
  8. Derdziński R., O rycerzu Tolkienie, Czerwonym Wilku i Pięknym Lesie, „Simbelmynë” zima 2010/11, nr 29 oraz „Elendilion”, 11 listopada 2010, www. elendilion.pl [dostęp:18.12.2017].
  9. Derdziński R., Tołkiny w Barcji gniazdem rodu Tolkienów?, „Elendilion”, 14 stycznia 2010, www.elendilion.pl [dostęp:18.12.2017].
  10. Drost W., Sankt Katharinen in Danzig, Verlag Stuttgart, Kohlhammer 1958.
  11. Dtv-Atlas: Namenkunde. Vor- und Familiennamen im deutschen Sprachgebiet, München 2003.
  12. Encyklopedia Gdańska (praca zbiorowa), Fundacja Gdańska, 2012 (i jej internetowa forma Gedanopedia), https://www.gedanopedia.pl/ [dostęp: 18.12.2017].
  13. Hahlweg W., Das Kriegswesen der Stadt Danzig, Osnabrück 1982.
  14. Germany, Lutheran Baptisms, Marriages, and Burials, 1567‒1945, Lutherische Kirchenbücher, http://www.ancestry.co.uk [dostęp: 19.12.2017].
  15. Gerullis G., Die altpreußischen Ortsnamen, Berlin‒Leipzig 1922.
  16. Historia Gdańska, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985, t. III, cz. 1.
  17. Internetowy słownik etymologiczny języka niemieckiego: https://www.dwds.de/ wb/tollk%C3%BChn#et-1 [dostęp: 18.06.2017].
  18. Mechow M., Deutsche Familiennamen prussischer Herkunf, Tolkemita, Dieburg 1994.
  19. Mülversted G. A., Fromme Stiftungen in Preußen [w:] Der neuen preußischen Provinzial-Blätter, Band IX (LX).
  20. Olszański T. A. („TAO”), Co wiemy na temat przodków Tolkiena (przyczynek), „Elendilion”, 25 stycznia 2010, http://www.elendilion.pl/2010/01/25/co- -wiemy-o-przodkach-j-r-r-tolkiena-przyczynek/ [dostęp 01. 06. 2017].
  21. Podehl H. G., 4444 ostpreußische Namen prußisch erklärt, Rautenberg Leer, 1987.
  22. Scull Ch.,W. G. Hamond, The J.R.R. Tolkien Companion & Guide, Reader’s Guide, London 2006.
  23. Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. VII, Warszawa 1900–1927.
  24. Stevenson G. J., City Chapel London And Its Associations, New York 1872. „The Methodist Magazine”, London 1813, s. 949‒950.
  25. Tolkien J. R. R., Listy. Wybrane i opracowane przez Humphreya Carpentera, przeł. A. Sylwanowicz, Warszawa 2010.
  26. Tolkien J. R. R., Potwory i krytycy, przeł. T. A. Olszański, Poznań 2000.
  27. Tolkien J. i P., The Tolkien Family Album, London 1992.
  28. Trautmann R., Die altpreußischen Personennamen, Vandenhoeck & Ruprecht, 1925.
  29. Zimmer J., Die auswärtigen Lehrjungen im Ein- und Ausschreibebuch der Danziger Kürschnerinnung [w:] Danziger familiengeschichtliche Beiträge, H. 1, Gesellschaft für Familienforschung, Wappen- und Siegelkunde in Danzig, Danzig 1929.
  30. https://en.wikipedia.org/wiki/J._R._R._Tolkien#Family_origins [dostęp: 01.06.2017].
  31. http://forums.theonering.com/viewtopic.php?p=411989 [dostęp: 01.06.2017].
  32. http://wenus.bgpan.gda.pl/Bazy/Kartoteka/wypisz.php [dostęp: 01.06.2017].
  33. http://wiki-de.genealogy.net/Endungen_und_Besonderheiten_baltischer_Familiennamen [dostęp: 01.06.2017].
  34. http://www.elendilion.pl/2012/07/13/ekspedycja-tokiny-2010-cz-1/ [dostęp: 01.06.2017].
  35. http://www.elendilion.pl/2010/09/09/ekspedycja-tokiny-1010-cz-2 [dostęp: 01.06.2017].
  36. https://www.dwds.de/wb/tollk%C3%BChn#et-1 [dostęp: 18.06.2017].
  37. http://www.nationalarchives.gov.uk/currency [dostęp: 19.12.2017].

Copyright © 2018 by Ryszard Derdziński

License URL: https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/deed.en